Zingeving en Beleving: ’t Klavertje vier van zin in zorg
“Je hebt geen twee harten: één voor de mensen en één voor God. Je hebt maar één mensenhart!”
Vincentius a Paulo
Inleiding
Ouder worden behoort tot het leven. Elk deel van het leven willen we zinvol invullen. Leven heeft maar zin als we er een betekenis kunnen aan geven. Binnen de voorzieningen van Conecto vzw willen we er zijn voor alle bewoners, zowel voor fysiek zorgbehoevende ouderen als voor personen met dementie. Er wordt aandacht besteed aan het wonen, leven en de zorg. Een bewoner komt nooit alleen naar het woonzorgcentrum, er is altijd zijn/haar familie of naasten, met andere woorden de context waarbinnen hij of zij leeft. Afgestemde zorg kan maar door ook met hen in dialoog te gaan; zij vormen mee de spil van het woonzorggebeuren. Enkele keren is het toch dat deze man of vrouw gans alleen is. Het is aan ons om precies voor deze meest kwetsbare medemens extra zorg te dragen.
Zingeving en beleving is ook een belangrijk gebeuren voor onze medewerkers. Komen werken maakt een groot deel van de dag uit. We zijn er eveneens voor alle medewerkers, collega’s zijn er voor elkaar. Dat kan door luisterend aanwezig te zijn, door aan te moedigen en aandacht te besteden. Vaak ligt het in kleine dingen verborgen.
In Zingeving en beleving kunnen we 4 delen onderscheiden: pastoraal, animatieve of bezielde grondhouding, zorgethiek en palliatieve zorgcultuur. Deze 4 delen staan niet los van elkaar, ze vormen de blaadjes van een klavertje vier en zijn verbonden door onze positieve aanwezigheid, door aandacht, door de holistische en christelijke mens- en wereldbeeld van waaruit we vertrekken binnen onze visie. We laten ons hierbij inspireren door de spiritualiteit van Vincentius a Paulo. De krachtbronnen van deze spiritualiteit zijn: Christus als vindplaats van God, de keuze voor de meest kwetsbaren en het evangelie als richtingwijzer. De kernwaarden binnen onze visie zijn daarom: liefde, verantwoordelijkheid en creativiteit.
In wat volgt leggen we de vier blaadjes van ’t Klavertje vier van ZIN in Zorg[1] uit.
[1] Als we spreken over ‘zorg’, dan bedoelen we alle zorg die geboden wordt binnen het woonzorgcentrum: zowel lichamelijk, sociale, psychische als spirituele zorg.
Pastoraal
Concreet houdt pastoraal in: er zijn voor bewoners en medewerkers tijdens moeilijke momenten, aandacht hebben voor de noden en behoeften door informele gesprekjes én gericht actief luisteren en aanwezigheid, aftasten hoe mensen met geloofsbeleving omgaan en samen zoeken naar antwoorden op levensvragen. Spirituele en religieuze zorg maakt een groot deel uit van de palliatieve en levenseindezorg in het woonzorgcentrum. Nabijheid, aandacht voor rituelen en sacramenten, samen bidden tijdens een ziekenzalving of -zegening en zorg voor familie en naasten vormen er de kern van. Voor personen met dementie wordt een pastoraal aanbod gedaan afhankelijk van de leefwereld van de bewoner. Er wordt gewerkt met rituelen, met muziek, geuren, verhalen, reminiscentie en kleuren.
Animatieve of bezielde grondhouding
De bewoner zin geven in en aan het leven, vertrekt vanuit de aandacht voor elke unieke persoon. Wie is deze man of vrouw met zijn of haar levensverhaal? Wat doet hij of zij graag? Wat is een zinvolle tijdsbesteding? Het is de kunst om elkeen te laten voelen dat hij of zij meetelt in het woonzorgcentrum. We kunnen bewoners ‘meetrekken’ in hun eigen enthousiasme, oog hebben voor hun talenten en daarop inzetten. Dat kan alleen maar vanuit een gericht aanbod en een eigen bezielde grondhouding: er zijn voor de ander en hem of haar zin geven aan het leven.
Zorgethiek
Zorgethiek gaat over ‘doen’, het is relationele zorg geven. Steeds staan we in relatie met de ander. ‘Het gelaat van de ander roept ons op om zorg te geven,’ zegt Levinas. Het wekt onze bezorgdheid op. We vertrekken bij het geven van zorg vanuit de wensen van de bewoner. Daarom is het levensverhaal zo belangrijk. De regie van het leven ligt in de handen van de bewoner voor zover dat nog mogelijk is. Bij bewoners met dementie is het soms noodzakelijk dat we de regie overnemen, daarvoor moeten we het verhaal en de wensen van de bewoner op voorhand zeer goed kennen. In het woonzorgdossier is er de nodige plaats en aandacht voor het levensverhaal. Dit kan ook via foto’s of tekeningen, via een levensboek en via verhalen van de naasten.
Palliatieve zorgcultuur
Palliatieve zorgcultuur is een organisatiecultuur gedragen door de leden van het bestuur en door elke medewerker en vrijwilliger werkzaam in onze voorzieningen[2]. Er wordt zorg gedragen voor zowel de kwaliteit van leven als voor het sterven of de levenseindezorg. Een open, eerlijke en betrokken communicatie zijn hierbij cruciaal. Vroegtijdige zorgplanning is hiervoor een hulpmiddel, maar eveneens informele en formele gesprekken met bewoners en familie. Er is aandacht voor comfortzorg, afdoende pijnbestrijding, psychische, sociale en spirituele of religieuze ondersteuning. Het is onze kunde om tijdig en adequaat te beginnen met palliatieve zorg, ook bij bewoners die lijden aan dementie. Palliatieve zorg eindigt niet bij het sterven. In onze voorzieningen geven we aandacht aan rouwzorg door een warme opvang van de naasten bij het sterven van een dierbare en door hen uit te nodigen voor een herdenkingsviering.
[2] https://www.zorg-en-gezondheid.be/referentiekader-vroegtijdige-zorgplanning-palliatieve-zorg-en-levenseindezorg-in-een-woonzorgcentrum (toegang 16 juli 2019).